ผ้าขิดโนนเสลา
ด้วยชุมชนโนนเสลาเป็นชุมชนโบราณที่ทอผ้าขิดอยู่แล้ว ผ้าขิดถือว่าเป็นผ้ามงคล จากอดีตเคยใช้เป็นผ้าห่อคัมภีร์ต่างๆ ผ้าขิดเดิมจึงใช้ทำหมอน และที่นอน เพราะเชื่อว่าสามารถปกปักรักษาตอนนอนหลับ รวมทั้งชุมชนโนนเสลาเป็นชุมชนโบราณ ที่มีประเพณีอุปสมบทหมู่มาช้านาน ปัจจุบันจะรู้จักกันในนามหมู่บ้านแห่นาคโหด เรื่องเล่าในชุมชนจึงถูกพัฒนาเป็นลายผ้าขิด ลายแห่นาคโนนเสลา ซึ่งจะมีนาคทั้งคู่นาค และนาคเดี่ยวบนคานหามนาค เพราะจำนวนคนบวชในแต่ละปีจะไม่เท่ากัน บางปี ๑๕ นาค บางปี ๙ นาค บนแคร่จะมีพานพุ่ม มีร่ม ถือเป็นเครื่องประกอบในเครื่องอัฐบริขาร ปัจจุบันการทอผ้าขิดสามารถปรับใช้ได้หลากหลายมากขึ้น ใช้สำหรับตัดเย็บเสื้อผ้า ตกแต่งบ้านเรือน ของใช้ของที่ระลึกต่างๆ
การทำผ้าขิดขั้นตอนเบื้องต้น
เริ่มจากการทำเครือหูกหรือเส้นยืน โดยสืบหรือต่อเส้นเข้ากับขนาดความกว้างฟืม หลังจากนั้นก็เก็บเขาฟืม และเก็บลายขิด เมื่อได้ลายขิดแล้ว ก็ต้องเก็บเขาลายขิด อีกครั้งและลองทอเพื่อตรวจสอบความถูกต้องและสวยงามของลายขิดที่เก็บไว้
การทอผ้าขิด
ผ้าขิดผืนหนึ่ง จะมี๓เส้น คือเส้นยืน ที่เป็นตัวกำหนดความกว้างของแต่ละลายซึ่งปัจจุบันใช้เส้นยืนฝ้ายจากโรงงานตีเกลียวเคลือบ และเส้นทอ คือเส้นสีหลัก ใช้ฝ้ายเข็น ทั้งเข็นมือแบบดั้งเดิมและเครื่องมือในการเข็นแบบพัฒนาให้ใช้สะดวก(ใช้คนควบคุมต่อชิ้นเครื่องมือชุดปั่น) มีฝ้ายขาว ที่ต้องนำไปย้อมสีจากธรรมชาติ เปลือกไม้ ใบไม้ ครั่ง ฝ้ายย้อมสีธรรมชาติอื่นๆ ย้อมเองในชุมชนโนนเสลา และมีทอด้วย ฝ้ายสีน้ำตาลอ่อนTF๓ ฝ้ายสีน้ำตาลเข้ม/กรัก TF๖ ฝ้ายสีเขียวธรรมชาติTF๘๖-๕ ในส่วนไหม ใช้เส้นไหมบ้าน จากสมาชิกสหกรณ์ทุ่งซำเสี้ยว และบ้านตลาดทราย ต.บ้านหัน ส่วนเส้นขัดหรือเส้นล่วง เพื่อทอขัดลายขิดให้อยู่และมีหน้าที่ขับลายขิดให้ชัด(หากเลือกสีเหมาะกัน)มากขึ้น ใช้ทั้งเส้นฝ้ายเข็นเส้นเล็กๆ เส้นฝ้ายดิบโรงงานCotton๑๐/๑ และใช้ไหมที่ล้างกาวแล้วหรือย้อมสีอ่อนๆ โดยสัดส่วนที่ใช้ เส้นยืน+เส้นขัดและเส้นสีหลัก จะตกราวๆ ๒๕-๓๐/๗๐ % โดย น้ำหนัก สำหรับฝ้าย ส่วนไหม จะแยกเส้นยืนและเส้นสีหลัก+เส้นขัด จะตกราวๆ๑๐/๙๐ % โดยน้ำหนัก
การทอขิดหนึ่งผืน ประกอบด้วย
๑.ชายครุย เดิมทำไว้มัดกันรุ่นมักจะสั้นๆและต่อมามีการฝั่นเกลียว
๒.ช่อ,เชิง,หรือตีนขิด จะเป็นแนวตั้งเข้าหาขิด มีหลายแบบแล้วแต่ละท้องถิ่น
๓.หัวขิด ตั้งเดิมมักจะเป็นคนละลายกับผ้าขิด เพราะสมัยโบราณจำทำเอาไว้เย็บเป็นที่นอนจึงทำหัวไว้ให้รู้ทางขิด
๔.ท้องขิด หรือลายขิด ส่วนมากนิยมทอประกบกันให้ได้ลายที่สวยงามเป็นดอกหรือลายที่ชัดเจน โดยการทอขิด กรณีขิดมีไม้ลาย ๕๑ ไม้ลาย การทอจะเริ่มทอไม่ ๑-๒-๓-ฯลฯ ๔๙-๕๑และ๕๑-๕๐-๔๙ วนซ้ำกันไปเรื่อยๆจนกว่าจะได้ความยาวที่กำหนด และอาจมีสั้นหรือยาวกว่าปกติราว ๔-๙ ซม.เพราะจะต้องให้ลงลายเหมือนกันกับตอนขึ้นต้น
การย้อมเส้นใยสีธรรมชาติ
หลักการง่ายๆ ทุบ/สับ ต้ม กรอง ย้อม ต้ม เติมสารช่วยย้อม เกลือแกง มอแดนส์(mordant) เมื่อได้เส้น สีหลักแล้ว สามารถเอาไปเปลี่ยนสีอื่นๆโดยการแช่สารส้ม ลงด่างปูน หมักโคลน หรือน้ำสนิมเหล็ก จะทำให้ได้เฉดสีหลากหลายมากขึ้น
เพราะจะต้องให้ลงลายเหมือนกันกับตอนขึ้นต้น
Non-Salao is an ancient community that hasbeen weavingKhit textiles. In the past, they were used to wrap scriptures and used as pillows and beds because they’re believed to be protections while asleep. As Non-Salao community has had an ordination ceremony sincethe old days currently known as HaeNakHodvillage, the stories in community have been developed into Non-SalaoHaeNakKhit pattern. The pattern includes both one and two naks on the carriage because there were different numbers of people who become monks each year, sometimes 15 or 9 monks per year. On the carriage, there are flower tray and umbrella, which are considered to be additional utensils for monks. In the present days, Khit textiles are more versatile and can be used for apparels, homedecorations and souvenirs.
Introduction
The first step is to make KreuaHuk or warp yarn by placing the yarn as the same width as the beater. After connecting the yarn with the beater, the next step is to makeKhit pattern and check to see the accuracy and beauty of that Khit textiles.
Khit Weaving
One piece of Khit fabric has 3 yarns. Warp yarnsets out the width of each pattern. Currently, wrap yarn is made from cotton from spiral enamelfactory. Weft yarn, which sets as the main coloryarn, aremade from Khen cotton, both from traditional spinner and the more developed tool (one person per each spinning tool). White cotton will be dyed in Non-Salao community by ourselves with natural colors made from bark, leaves, shellac and other natural colors, weaving light brown TF3, dark brown/the heart-wood of jack-fruit tree TF6 and natural green TF 86-5 cottons. As for silk, we use handwovensilk from TungSumseaw Coopand Ban Talat SaiTumbonBanhun. Crossing yarn is made from small Khen yarn, factory raw cotton yarn 10/1 and silk of which glue has been washed out from or dyed with light color. This will make Khit pattern stay and appear more distinct (if choose appropriate color). For cotton, the weight proportion of warp yarn +cross yarn and main color yarn will be around 25-30/70%. Silk will be separated as warp yarn and main color yarn +cross yarn with the weight proportion of 10/90%.
One piece of Khit Fabric is composed of:
- Frill: originally used to prevent fraying, usually short and later braided
- Chor, Cherng or Khit Foot: a vertical line towards Khit pattern. There are several foot patterns varying locally.
- Khit Head: usuallymade in different pattern from Khit fabric. As Khit fabric was used to make beds, this helps telling the direction of Khit pattern.
- Khit Stomach or Khit pattern: mostly woven articulatelyto make beautiful patterns asflowers or other distinct patterns. In case of making Khit pattern with 51 patterned wood, the weaving will not start from 1-2-3 butfrom 49-50-51 to 51-50-49 back-and-forth repeatedly until getting the specified length which could be 4-9 cm more or less to make the pattern the same as the beginning.
Natural Color Dye
The way to dye natural colors is to simply smash/chop, boil, filter, dye and boil again with salt and mordant. Once getting the main color yarn, the colors can be changed by soaking in alum, cement alkaline, mud or rusted steel water to get more colors as the patterns need to be the same as the beginning.